Παρ' όλα αυτά το βιβλίο χρήζει μεγαλύτερης προσοχής και σίγουρα πιο αυστηρής κριτικής. Γι' αυτό συνεχίζω τη συζήτηση γύρω από αυτό με ένα άρθρο που σε συνοπτική μορφή δημοσιεύτηκε στο επόμενο φύλο της ΕΑ #984 και σε εκτενέστερη το παραθέτρω εδώ.
“Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση”:
Μέσα από το σφαγείο του χρέους
Βιβλίο Χρύση: Ένα καλό εγχειρίδιο, ένα προβληματικό όπλο. Στο προηγούμενο φύλλο της ΕΑ ο Αποστόλης Λυκούργος(Α.Λ.) κάνει μια καλή
παρουσίαση του νέου βιβλίου του Αλέξανδρου Χρύση για την εκπαίδευση. Είναι ένα βιβλίο που μπορεί σίγουρα να αποτελέσει ένα καλό εγχειρίδιο για να γνωρίζει ο καθένας κι η καθεμιά, από τον καθαριστή μέχρι την καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο, τι μας ετοίμαζαν χρόνια οι συνθήκες και οι κυβερνήσεις της ΕΕ αλλά και τι μας σερβίρουν τώρα. Απέχει όμως ένα σκαλοπάτι για να αποτελέσει όπλο στην προσπάθεια του πανεκπαιδευτικού κινήματος. Για δυο πολύ συγκεκριμένους λόγους:
Πρώτο στοιχείο που δεν αφήνει το βιβλίο να ανέβει αυτό το σκαλοπάτι είναι η αδυναμία να
συνδεθεί η μεταρρύθμιση στην εκπαίδευση(είτε στην Ελλάδα, είτε στην Αγγλία, είτε διεθνώς) με την παγκόσμια οικονομική κρίση. Η ανάγκη της άρχουσας τάξης για ριζικές μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση δεν είναι απλά ένα διαρκές “άχτι”, ένα διαρκές πρέσσινγκ από τη συνθήκη της Μπολόνια μέχρι σήμερα. Αν ήταν έτσι, δεν μπορεί να εξηγηθεί γιατί τα δίδακτρα στα δημόσια πανεπιστήμια της Αγγλίας τριπλασιάστηκαν ενώ η διαδικασία είχε εφαρμοστεί. Το κλειδί για να ερμηνευτεί μια τέτοια κίνηση βρίσκεται στο συνδυασμό μιας χρόνιας ανάγκης των καπιταλιστών για φθηνές, ιδιωτικοποιημένες και εξειδικευμένες σπουδές με την κρίση χρέους στην οποία έχει βυθιστεί ο κάθε εθνικός καπιταλισμός στα πλαίσια της κρίσης του παγκόσμιου καπιταλισμού. Η ΕΕ και οι κυβερνήσεις της προσπαθούν αυτή τη στιγμή να φτάσουν την δημόσια παιδεία όχι μόνο στο σημείο να έχει ελάχιστα χρήματα από το κράτος, αλλά ακόμη και στο να αποφέρει μόνο έσοδα στους κρατικούς προϋπολογισμούς. Η εμπειρία της Αγγλίας είναι σε αυτό το επίπεδο καταλυτική. Ακόμη περισσότερο, η εμπειρία της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, που ενώ μόνο πατώντας στο
πρόγραμμα του(του 2007) θα μπορούσε να κάνει μια αντιδραστική μεταρρύθμιση, έφτασε να
κατεβάζει με τη Διαμαντοπούλου το χειρότερο εκπαιδευτικό νομοσχέδιο που έχουν δει τα έδρανα της Βουλής από το '60 θα φάνταζε παράξενη χωρίς μια τέτοια σύνδεση. Με μια πρόταση, “Οι κυβερνήσεις σε αυτή τη φάση θα περάσουν την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση μέσα από το σφαγείο της αποπληρωμής του χρέους” όπως ο υποφαινόμενος επισήμαινε στον Μαρξισμό 2010 στην αντίστοιχη συζήτηση.
Αυτό είναι το νήμα που συνδέει αυτή τη στιγμή την οικονομική κρίση με την διάλυση των
σχολών μας. Στο βιβλίο του Χρύση θα το βρούμε, αλλά κάπως κουβαριασμένο μαζί με τις θέσεις του Αλτουσέρ για την εκπαίδευση, όπως τις διατύπωσε πριν 4 δεκαετίες. Εκεί είναι ο δεύτερος λόγος, και εκεί είναι που ο Α.Λ. αναφέρει σωστά σαν πρόβλημα ότι δεν μπαίνει κεντρικά η οικονομία σαν καθοριστικός παράγοντας αλλά δεν ισχύει, όπως γράφει ο ίδιος, ότι “δεν έχει ιδιαίτερη σημασία, απ’ αυτή την άποψη, αν συμφωνεί κανείς με την έμφαση του συγγραφέα σχετικά με το ότι αιχμή των επιδιώξεων των νεοφιλελεύθερων πολιτικών στην εκπαίδευση αποτελεί η «απόκρουση των κοινωνικών και ιδεολογικών συνεπειών της ανεργίας […], της ριζικής διάβρωσης της όποιας συνοχής των ευρωπαϊκών καπιταλιστικών κοινωνιών». ”. Έχει σημασία για να χτιστεί ένα φοιτητικό κίνημα με επίγνωση του ρόλου του μέσα στην κρίση όχι σαν αυτόνομου πυρήνα αντίστασης αλλά σε σύνδεση με τους μισθωτούς καθηγητές των σχολών μας, κι όχι σε κόντρα μαζί τους επειδή “εξυπηρετούν τον ιδεολογικό μηχανισμό”, σε σύνδεση με τους εργαζόμενους κι όχι με χωριστές πορείες από αυτούς και με γνώση του ότι η προοπτική της συνολικής αλλαγής περνάει μέσα από την ανατροπή της οικονομίας στη βάση της, κι όχι στις σκαλωσιές της, από τη δύναμη που έχει τέτοια θέση στην κοινωνία που της επιτρέπει να το κάνει, την οργανωμένη εργατική τάξη.
παρουσίαση του νέου βιβλίου του Αλέξανδρου Χρύση για την εκπαίδευση. Είναι ένα βιβλίο που μπορεί σίγουρα να αποτελέσει ένα καλό εγχειρίδιο για να γνωρίζει ο καθένας κι η καθεμιά, από τον καθαριστή μέχρι την καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο, τι μας ετοίμαζαν χρόνια οι συνθήκες και οι κυβερνήσεις της ΕΕ αλλά και τι μας σερβίρουν τώρα. Απέχει όμως ένα σκαλοπάτι για να αποτελέσει όπλο στην προσπάθεια του πανεκπαιδευτικού κινήματος. Για δυο πολύ συγκεκριμένους λόγους:
Πρώτο στοιχείο που δεν αφήνει το βιβλίο να ανέβει αυτό το σκαλοπάτι είναι η αδυναμία να
συνδεθεί η μεταρρύθμιση στην εκπαίδευση(είτε στην Ελλάδα, είτε στην Αγγλία, είτε διεθνώς) με την παγκόσμια οικονομική κρίση. Η ανάγκη της άρχουσας τάξης για ριζικές μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση δεν είναι απλά ένα διαρκές “άχτι”, ένα διαρκές πρέσσινγκ από τη συνθήκη της Μπολόνια μέχρι σήμερα. Αν ήταν έτσι, δεν μπορεί να εξηγηθεί γιατί τα δίδακτρα στα δημόσια πανεπιστήμια της Αγγλίας τριπλασιάστηκαν ενώ η διαδικασία είχε εφαρμοστεί. Το κλειδί για να ερμηνευτεί μια τέτοια κίνηση βρίσκεται στο συνδυασμό μιας χρόνιας ανάγκης των καπιταλιστών για φθηνές, ιδιωτικοποιημένες και εξειδικευμένες σπουδές με την κρίση χρέους στην οποία έχει βυθιστεί ο κάθε εθνικός καπιταλισμός στα πλαίσια της κρίσης του παγκόσμιου καπιταλισμού. Η ΕΕ και οι κυβερνήσεις της προσπαθούν αυτή τη στιγμή να φτάσουν την δημόσια παιδεία όχι μόνο στο σημείο να έχει ελάχιστα χρήματα από το κράτος, αλλά ακόμη και στο να αποφέρει μόνο έσοδα στους κρατικούς προϋπολογισμούς. Η εμπειρία της Αγγλίας είναι σε αυτό το επίπεδο καταλυτική. Ακόμη περισσότερο, η εμπειρία της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, που ενώ μόνο πατώντας στο
πρόγραμμα του(του 2007) θα μπορούσε να κάνει μια αντιδραστική μεταρρύθμιση, έφτασε να
κατεβάζει με τη Διαμαντοπούλου το χειρότερο εκπαιδευτικό νομοσχέδιο που έχουν δει τα έδρανα της Βουλής από το '60 θα φάνταζε παράξενη χωρίς μια τέτοια σύνδεση. Με μια πρόταση, “Οι κυβερνήσεις σε αυτή τη φάση θα περάσουν την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση μέσα από το σφαγείο της αποπληρωμής του χρέους” όπως ο υποφαινόμενος επισήμαινε στον Μαρξισμό 2010 στην αντίστοιχη συζήτηση.
Αυτό είναι το νήμα που συνδέει αυτή τη στιγμή την οικονομική κρίση με την διάλυση των
σχολών μας. Στο βιβλίο του Χρύση θα το βρούμε, αλλά κάπως κουβαριασμένο μαζί με τις θέσεις του Αλτουσέρ για την εκπαίδευση, όπως τις διατύπωσε πριν 4 δεκαετίες. Εκεί είναι ο δεύτερος λόγος, και εκεί είναι που ο Α.Λ. αναφέρει σωστά σαν πρόβλημα ότι δεν μπαίνει κεντρικά η οικονομία σαν καθοριστικός παράγοντας αλλά δεν ισχύει, όπως γράφει ο ίδιος, ότι “δεν έχει ιδιαίτερη σημασία, απ’ αυτή την άποψη, αν συμφωνεί κανείς με την έμφαση του συγγραφέα σχετικά με το ότι αιχμή των επιδιώξεων των νεοφιλελεύθερων πολιτικών στην εκπαίδευση αποτελεί η «απόκρουση των κοινωνικών και ιδεολογικών συνεπειών της ανεργίας […], της ριζικής διάβρωσης της όποιας συνοχής των ευρωπαϊκών καπιταλιστικών κοινωνιών». ”. Έχει σημασία για να χτιστεί ένα φοιτητικό κίνημα με επίγνωση του ρόλου του μέσα στην κρίση όχι σαν αυτόνομου πυρήνα αντίστασης αλλά σε σύνδεση με τους μισθωτούς καθηγητές των σχολών μας, κι όχι σε κόντρα μαζί τους επειδή “εξυπηρετούν τον ιδεολογικό μηχανισμό”, σε σύνδεση με τους εργαζόμενους κι όχι με χωριστές πορείες από αυτούς και με γνώση του ότι η προοπτική της συνολικής αλλαγής περνάει μέσα από την ανατροπή της οικονομίας στη βάση της, κι όχι στις σκαλωσιές της, από τη δύναμη που έχει τέτοια θέση στην κοινωνία που της επιτρέπει να το κάνει, την οργανωμένη εργατική τάξη.
